To była powódź, o której wszyscy wiedzieli 

Wrześniowy kataklizm na Dolnym Śląsku był jednym z najpoważniejszych kryzysów naturalnych, z jakimi ten region musiał zmierzyć się od kilkunastu lat. Intensywne opady deszczu, trwające przez kilka dni, doprowadziły do gwałtownego wzrostu poziomu rzek, szczególnie Odry i Nysy Kłodzkiej. Powódź objęła takie miasta, jak Wrocław, Brzeg Dolny, Stronie Śląskie, Lądek Zdrój, Głuchołazy oraz wiele mniejszych miejscowości, które znalazły się pod wodą. Czy można było zminimalizować skutki tej powodzi?

Już od połowy września, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW) wydał szereg ostrzeżeń hydrologicznych dla Dolnego Śląska. Poziomy wód przekraczały stany alarmowe​. Najpierw, w dniach 13-16 września, tama w Stroniu Śląskim została przeciążona czterokrotnie większym naporem wody niż przewidywano. Operatorzy zbiornika stracili nad nim kontrolę, a wielkie ilości wody przelały się przez koronę zapory i rozmyły jej konstrukcję. W niedzielę, 15 września gigantyczna fala zalała okoliczne tereny. Najbardziej ucierpiały dwie uzdrowiskowe miejscowości: Lądek Zdrój i Głuchołazy. Zalane zostały duże obszary, w tym niektóre hotele i sanatoria. Konieczna była ewakuacja wielu mieszkańców i kuracjuszy. Zniszczeniu uległy drogi oraz infrastruktura techniczna, co utrudniało prowadzenie akcji ratunkowej. Utrzymujące się deszcze sprawiły, że powódź trwała kilka dni, pogłębiając szkody w regionie​.

Głuchołazy znalazły się pod tonami błota, szlamu i żwiru. Szczególnie dramatyczna sytuacja miała miejsce na lewym brzegu rzeki, gdzie uszkodzona została rura dostarczająca wodę pitną, co spowodowało, że połowa mieszkańców została bez dostępu do wody i prądu. Cysterny z wodą dostarczały pomoc, ale było ich mało, a problemy z kanalizacją i przerwami w dostawie energii elektrycznej sparaliżowały życie w mieście. Ewakuowano również osoby z najbardziej zagrożonych terenów.

Później największym problemem stała się fala kulminacyjna na Odrze, która osiągnęła poziom 9,06 metra w Brzegu Dolnym, a prognozy sugerowały możliwość jej dalszego wzrostu do 9,50 metra​. Na miejscowe wały, które były pod ogromnym obciążeniem, skierowano dodatkowe siły straży pożarnej oraz wojska, w tym także amerykańskie jednostki wspierające działania ratunkowe w Nowej Soli.

Chaos informacyjny i szabrownictwo

Na zalanych obszarach w pierwszych godzinach i dniach panował chaos. W kilku miejscowościach, jak Lądek Zdrój i Głuchołazy, wydano decyzje o ewakuacji, które następnie były odwoływane, co wzbudziło zamieszanie. Wiele osób nie wiedziało, czy opuścić swoje domy, czy pozostać. Część mieszkańców zignorowała więc kolejne wezwania, co utrudniało późniejsze akcje ratunkowe.

W wyniku powodzi, gdy wiele domów było opuszczonych, doszło do przypadków szabrownictwa. Mieszkańcy, w obawie o swoje mienie, wracali do zalanych domów, mimo że służby zalecały pozostanie w bezpiecznych miejscach. Brak koordynacji służb oraz niewystarczające zabezpieczenie ewakuowanych terenów przyczyniły się do wzrostu liczby kradzieży. Według danych policji, w regionach dotkniętych wrześniową powodzią zanotowano około 70 przypadków szabrownictwa i kradzieży. Kradzieże dotyczyły głównie pozostawionego mienia, takiego jak sprzęt elektroniczny, wartościowe przedmioty oraz elementy infrastruktury, w tym części samochodów.

W trakcie powodzi służby niejednokrotnie przekazywały sprzeczne informacje na temat zagrożenia. W niektórych regionach podawano komunikaty o stabilizacji sytuacji, podczas gdy kilka godzin później dochodziło do zalania kolejnych miejscowości. Brak spójnej komunikacji między strażą pożarną, policją a władzami lokalnymi prowadził do dezinformacji, co skutkowało chaotycznymi decyzjami. Wielu mieszkańców walczyło z powodzią spontanicznie i samodzielnie, bez zorganizowanego wsparcia służb. Również w Brzegu Dolnym, gdzie szczególnie walczono o wzmocnienie wałów, mieszkańcy narzekali na brak koordynacji działań służb. W niektórych miejscach podtopienia rozpoczęły się na długo przed przyjazdem odpowiedniego wsparcia, a wojsko dotarło dopiero po kilku dniach od rozpoczęcia kryzysu​. Krytykowano także brak odpowiednich środków technicznych, ponieważ pompy wodne oraz worki z piaskiem okazały się niewystarczające, by zabezpieczyć wszystkie zagrożone obszary.

Tragiczny bilans powodzi

Według najnowszych oficjalnych danych, tragiczny bilans powodzi to 10 potwierdzonych ofiar śmiertelnych, z czego trzy osoby zginęły w Lądku-Zdroju, a siedem w Stroniu Śląskim. Wciąż prowadzone są poszukiwania osób zaginionych, co sugeruje, że liczba ofiar może jeszcze wzrosnąć.

Ekonomiczny bilans powodzi jest gigantyczny. Łączne straty dla regionu wynoszą ponad 1,275 miliarda złotych, z czego 125 milionów złotych to straty w infrastrukturze drogowej, a 150 milionów złotych w kolejnictwie. Dodatkowe koszty związane z infrastrukturą wodną, jak zapory i wały, mogą wynieść około 1 miliarda złotych​.

Zostały zniszczone co najmniej dwa mosty, m.in. tymczasowy most w Głuchołazach oraz most na rzece Strzegomce pod Wrocławiem, a także wiele dróg, w tym drogi krajowe oraz lokalne. Powódź zalała lub zniszczyła setki budynków mieszkalnych i komunalnych. Zniszczenia dotknęły też wiele budynków użyteczności publicznej oraz firm.

Kto poniesie odpowiedzialność?

Premier Donald Tusk już 13 września odniósł się do prognoz przed powodzią, uspokajając sytuację. Jego słowa „prognozy nie były przesadnie alarmujące” wywołały falę krytyki, szczególnie po tym, jak wkrótce potem sytuacja uległa znacznemu pogorszeniu​. „Nie lubię oceniać zdarzeń ani działań innych ludzi, ani swoich, jak się ma wiedzę post factum. Wtedy każdy jest mądry” – stwierdził potem premier, pytany o swoją niefortunną wypowiedź.

Z kolei były premier Mateusz Morawiecki skrytykował późne decyzje w zakresie mobilizacji Wojsk Obrony Terytorialnej (WOT) i innych służb. Jego zdaniem, rząd zbyt długo zwlekał z wprowadzeniem dodatkowych sił na obszary najbardziej zagrożone, co spowodowało niepotrzebne straty i opóźniło ewakuację mieszkańców z zalanych terenów. Twierdził, że rząd powinien działać szybciej, aby lepiej chronić ludzi przed skutkami powodzi.